Stefan „Starba” Bałuk – Cichociemny i Fotograf Powstania Warszawskiego

Wczesne Lata i Droga do Cichociemnych

Stefan Bałuk, znany pod pseudonimem „Starba”, urodził się 15 stycznia 1914 roku w Warszawie. Przed wybuchem II wojny światowej studiował ekonomię w Szkole Nauk Politycznych oraz prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Po agresji Niemiec na Polskę w 1939 roku, zgłosił się ochotniczo do Kadry 9. Batalionu Pancernego w Lublinie. Po kapitulacji Francji w 1940 roku, został ewakuowany do Wielkiej Brytanii, gdzie przeszedł szkolenie wywiadowczo-dywersyjne dla Cichociemnych. W nocy z 9 na 10 kwietnia 1944 roku został zrzucony na spadochronie w okolicach Tłuszcza, rozpoczynając swoją działalność w Armii Krajowej.

Fotograf w Służbie Konspiracji

W strukturach AK Bałuk został przydzielony do Wydziału Legalizacji i Techniki Wywiadu Oddziału II Komendy Głównej, dowodzonego przez Stanisława Jankowskiego „Agatona”. Jego specjalnością była mikrofotografia, a także produkcja fałszywych dokumentów. Wykonywał również zdjęcia okupowanej Warszawy, dokumentując m.in. niemieckie umocnienia oraz życie codzienne mieszkańców. Jego fotografie stały się bezcennym świadectwem tamtych czasów.

Warto przeczytać:

Unijne miliardy popłyną do Polski. Zatwierdzono rekordową kwotę

Udział w Powstaniu Warszawskim

Podczas Powstania Warszawskiego Bałuk walczył w plutonie „Agaton” batalionu „Pięść” Zgrupowania „Radosław”. Brał udział w walkach na Woli, Starym Mieście, Żoliborzu oraz w Puszczy Kampinoskiej. 27 sierpnia 1944 roku, ryzykując życie, przedostał się kanałami z meldunkiem do gen. Tadeusza „Bora” Komorowskiego, za co został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Mimo trudnych warunków, nie rozstawał się z aparatem, dokumentując zarówno walki, jak i codzienne życie powstańców. Niestety, większość jego zdjęć z tego okresu zaginęła lub uległa zniszczeniu.

Powojenne Losy i Działalność Fotograficzna

Po upadku Powstania, Bałuk trafił do niemieckiego oflagu, z którego udało mu się uciec w styczniu 1945 roku. Po powrocie do Warszawy zaangażował się w działalność antykomunistyczną w ramach Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, zajmując się fałszowaniem dokumentów dla osób zagrożonych represjami. Aresztowany 1 listopada 1945 roku, został skazany na 2,5 roku więzienia. Po zwolnieniu w 1947 roku, początkowo pracował jako taksówkarz, by w 1950 roku powrócić do fotografii. W 1952 roku rozpoczął pracę w Centralnej Agencji Fotograficznej, dokumentując m.in. odbudowę Warszawy. Był współautorem pierwszego powojennego albumu o Powstaniu Warszawskim pt. „Miasto nieujarzmione”, wydanego w 1957 roku.

Upamiętnienie i Działalność Społeczna

Bałuk aktywnie działał na rzecz upamiętnienia działań Armii Krajowej i Powstania Warszawskiego. Był inicjatorem budowy pomnika Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, odsłoniętego w 1999 roku, oraz pomnika Cichociemnych Spadochroniarzy AK, odsłoniętego w 2013 roku. W 2006 roku został awansowany na stopień generała brygady w stanie spoczynku, a w 2008 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela Warszawy. Zmarł 30 stycznia 2014 roku w wieku 100 lat.

TL;DR

Stefan „Starba” Bałuk był Cichociemnym, fotografem i uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Po wojnie angażował się w działalność antykomunistyczną, za co został uwięziony. Po zwolnieniu poświęcił się fotografii, dokumentując odbudowę Warszawy i upamiętniając działania AK. Był inicjatorem budowy ważnych pomników w stolicy. Zmarł w 2014 roku, pozostawiając po sobie bogaty dorobek fotograficzny i historyczny.

Zdjęcia Stefana Bałuka można obejrzeć na stronie Muzeum Powstania Warszawskiego:
 https://www.1944.pl/fototeka/kolekcja/stefan-baluk-kubus-starba,126.html